مناره چهارم: ازدواج!

بسم الله الرحمن الرحیم

حدود 8 صبح شیرازیم. آن روز را داخل شیراز می‌چرخیم از حافظیه، سعدی گرفته تا شاهچراغ. برای منی که اولین‌بار است شیراز را می‌بینم، پر از کلی خاطره خوب و حس دوست‌داشتنی است.¹  در حرم شاهچراغ، مادر می‌خواهد بعد از زیارت، نماز بخواند، دست در کیف می‌کند، اما سجاده کوچک توی کیفش نیست:
-    مهدیه! سجاده جیبی‌ات رو بده.²
توی کیفم را می‌بینم. خنده‌ام می‌گیرد.

  دو نفری حتی یکدانه مُهر هم نیاورده‌ایم. سوغاتِ شاهچراغ‌مان، یک بسته مُهر است که از همان مغازه‌های اطراف حرم می‌خریم. بعد صرف ناهار، به سمت فرودگاه، حرکت می‌کنیم. 

در اتوبوس، یکی‌یکی اسامی را می‌خوانند و گذرنامه‌‎ها را تحویل می‌دهند تا بتوانیم از مرزِ هوایی عبور کنیم. هر چند سفر اولم نیست، اما شوق‌دیدن ویزای حج، وجودم را پر کرده‌است. مشخصات را می‌خوانم و پایین می‌آیم، و به گزینه اسم المحرم می‌رسم و می‌بینم روبرویش نوشته‌شده‌ است: مرتضی رحیمی ـ الزوج.
صدای همهمه در اتوبوس پیچیده است. ظاهراً کاروان، برای اینکه کار خودش را راحت کند، همه گذرنامه را دوتا دوتا داده بود و اعلام کرده بود همه اینها زن و شوهرند. حتی زحمت نکشیده‌بود که مثلاً برای من و مادر، یک نفر محرم تعریف کند. من زوجه و مادر ام‌الزوجه باشد. برای مادر هم نام یک نفر را به عنوان اسم الزوج نوشته‌ شده‌است. فجیع‌تر این است که حتی حواسشان نبود که گذرنامه‌های زوج‌های کاروان را با هم بدهند و در نتیجه نام یکی دیگر از آقایانِ همسفر، به نام زوج در ویزای خانم درج شده بود. کارد بزنی خون آقایان در نمی‌‎آید. چشمانم به صفحه گذرنامه دوخته شده‌است.
بی‌‎مقدمه از یکی از معاون‌های کاروان‌ ـ میان‌سال است و مویی سپید کرده ـ می‌پرسم: آقای اشرافی! برای منم زوج تعریف کردین؟!
- (لبخند می‌زند) حالا کی هست؟!
-اینجا نوشته مرتضی رحیمی ..
می‌خندد و به روبرویش، در انتهای اتوبوس نگاه می‌کند. رد نگاهش را می‌گیرم تا شویم را که قبل از جواب بله، اسمم را به نامش زده‌اند، ببینم. آقا مرتضی وسط اتوبوس مشغول پخش آبمیوه است. سر به زیر می‌اندازد و سرخ و سفید می‎شود. پیراهن مردانه سفیدی پوشیده‌است. شانه‌های پهنی دارد، سرش کنار قسمت بار اتوبوس است و شکمش کمی جلوتر از خودش قرار گرفته‌است.
تا بناگوش، سرخ می‌شوم، سر‌جایم می‌نشینم و سرم را در گذرنامه فرو می‎کنم. تنها حسم خجالت است که چقدر بی‌هوا خودم را انگشت‌نما کردم. اما آنقدر همسفران بزرگوارند که این حرف همین‌جا تمام می‌شود. فقط تا اواخر سفر، همین جناب اشرافی گاه و بیگاه برایم این قضیه را دست می‌گرفت و می‌گفت: «به شوهرت میگما.» ³

---

پ.ن:

1. قرار است از حج بنویسم، وگرنه همان نیم‌روز شیرازگردی برایم کلی خاطره داشت. از نارنج‌های گرد حافظیه، تا یافتن مزار دکتر وصال (نوه وصال شیرازی و همسر مرحوم خانم دکتر طاهره صفارزاده) درکنار حافظ، عکس‌های هنری آرامگاه سعدی، گل‌های صورتی کاغذی و گنبد فیروزه‌ای برادرولی‌نعمتمان.

 2.  می‌دانم به آن پارچه کوچک تاشده که تویش یک و مهر تسبیح است، جانماز کیفی می‌گویند و به آن پارچه که زیر پا اندازند و ابعادش حدود 1 متر در 70 سانت است و روی آن، نماز می‌خوانند، می‌گویند سجاده! ولی تا حالا دقت کردید که آن پارچه بافته بزرگ، جانماز است (یعنی محل نماز)، آن قسمت کوچک که مهرو تسبیح، رویش قرار می‌گیرد، سجاده (یعنی محل سجده) است.

3. «اسم المحرم» گزینه‌ای است که در تمامی ویزاهای دولت عربستان از قدیم وجود داشت. روبروی این گزینه در ویزای عمره 84، سفید بود. از سال 85، دولت عربستان قانون «ممنوعیت سفر انفرادی زنان زیر 45 سال» را که تصویب کرد ـ یا شاید هم تصویب شده بود، اما از سال 85 اجرایی شد ـ

آن‎هایی که خانوادگی می‎رفتند، مشکلی نداشتند. مشکل عمده هم برای  کاروان های دانشجویی و دانش‎آموزی دختران بود که 120 دختر، به همراه حداکثر 4، 5 مرد سفر می‎کردند.  برای حل مشکل ویزاهای عمره دختران، در ویزای نیمی از کاروان، نام مدیرکاروان و بقیه، نام روحانی‎کاروان، بدون ذکر نسبت به عنوان اسم المحرم ذکر می‎شد.

بعدها به همین بهانه (یعنی همان قانونی که مال 85 بود و البته ممکن است که تشدید شده باشد.) از سال 89، دیگر دختران مجرد به عمره اعزام نشدند و نهایتاً پرونده عمره دانشجویی و دانش آموزی دختران، بسته شد.
کاروان های عادی ودفاتر زیارتی نیز با این مشکل روبرو بودند و برای حل آن، نام یکی از مردان کاروان را به عنوان اسم المحرم، وارد ویزاهای زنان تنهای کاروان می‌کردند. البته خلاقیت هم در این زمینه مؤثر بود و محرم‌ها، نسب متعدد داشتند مثل دایی وخواهرزاده و داماد و...

ادامه مناره سوم ـ 5: حلالیت

بسم الله الرحمن الرحیم

همین‌جا، قصه دفترم را هم بگویم. از یک سمت دفتر، شروع می‌کنم به نوشتن نام هر کسی که به ذهنم می‎رسد.
اول از فامیل شروع می‌کنم: پدری و مادری، دور و نزدیک، و الأحیاء منکم و الأموات... حاضران و درگذشتگان، پیر و جوان، کوچک و بزرگ...
بعد هم    سراغ دوستان خانوادگی، دوستان و معلم‌های دبیرستان، اساتید و دوستان و همکلاسی‌های دانشگاه، همکاران اداره، اسم هر کسی که یادم می‌آید. از معلمان دبستان و راهنمایی تا مدیر و معاون و روحانی کاروان‌های عمره. خلاصه هر کسی که جایی دیدمش، حقی گردنم دارد و با هم، هم‎کلام شده‌ام، در دفترم ثبت می‌شود.
بعد هم یکی یکی پیامک رفقا را می‎نویسم. التماس‌دعا فصل مشترک همه پیام‌هاست. حالا بعضی‎ها خلاقیت دارند و با شعر جواب می‌دهند و برخی هم صادقانه، بی‎ریا و بدون غل و غش.

یکی سفارش می‎کند در مسجدالحرام یادش کنم، دیگری در عرفات و سومی در مسجد امام علی (علیه‌السلام) خلاصه که هر کسی توصیه‎ای دارد:

•     دلم کعبه، بقیع، روضه رضوان و مسجد شجره میخواد.
•      ناامیدم از زمین و از زمان/پاسخم نه این، نه آن نمی‌دهد/ پاره‌های این دل شکسته را/گریه هم دوباره جان نمی‌دهد/خواستم که با تو دردودل کنم/گریه‌ام ولی امان نمی‌دهد...
•      روی خاک عرفه، اسم من و مریم رو بنویس.
•     سفرت بخیر اما/تو رو دوستی خدا را/ چو از این کویر وحشت/ به سلامتی گذشتی/ به شکوفه‌ها، به باران/ برسان سلام مارا
•     یادته این شعر را قبل از سفرم برام فرستادی، خوش بحالت، دعا یادت نره، مسجدالحرام اسمم رو ببر.
•      وقتی پرده سیاه خانه خدا رو دیدی، یاد من روسیاه بیفت.
•      دعا کن مشکلم حل بشه
•      آبرویم را نریزی دل/ای نخورده مست/ فرصت دیدار نزدیکست.
•      یه سیم از عرفات به بین الحرمین (موقعی که زنگ می‎زنم برای خداحافظی، او هم می‌گوید امسال روز عرفه در حرم سیدالشهداء است...)
•     یکی هم دعایش راجامع می‎کند:
•     علم، حکمت، حسن خلق، سلامت و سعادت دنیا و اخرت، خیر دنیا و آخرت، عاقبت بخیری در دنیا و آخرت، عقل، صبر، دکترا دانشگاه تهران یا تربیت مدرس امسال، وسعت روزی، مامانم، زیارت عتبات عالیات، مبلغ، راوی اسلام و قرآن، یار امام زمان، سلام مدینه :)، فوق خاله‌ام، دوتا خواهرم، کنکور قبول شن... (جواب دادم احیاناً چیزی جا نینداختی!)
•     قبول باشه. ان شاءالله ما رو هم دعا کنید. البته بجا نیاوردم./ آهان قربونت برم. از طرف من، خدا را ببوس.
•     خواهشا ویژه دعا کن، ان شاءالله به بهترین ها دست پیدا کنی.
•      امیدوارم همسفر امام عصر (عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف)باشید؛ از اینکه یادم کردید، ممنونم.
•      حالی دست داد، یاد آر ز شمع مرده یاد آر.
•     سلام. حج سفری است یکتا. این را آنانی که رفته‌اند، بهتر می‌فهمند شاید. از ما هم یادی کنید.

•  Salam mano khili doa kon ke Khoda Komakam Kon baray Konkor. Agh zahmat nist mishe baraye man medad tabark kony .¹
•  Salam, Khili eltemase doa darim. Madyuni doam nakoni. Safar be kheir, eeshalla vaghti bargashti Anfolanza nadashte bashi ama shohar dashte bashi
• YE TIKE AZ NAVDVN TALA BARAM BIAR, YE NAKH AZ PARDEY KHUNEY KHODA... ²

---

پ.ن:
1. فینگلیش نوشتن، بخاطر حفط امانت است. ده دوازده‌سال پیش، خیلی‌ها فینگلیش می‌نوشتند. چه اینکه ارزان‌تر از پیامک فارسی بود و بعضی گوشی‌های جدیدی که تولید می‌شد، صفحه کلید فارسی نداشت.
2. حالا فکر نکنید دعاهای ملت را نوشتم و یادم رفت دعا کنم. غیر از آن‌هایی که در اعمال و جاهای مختلف،  یادم می‌آمد، سه بار تمامی اسامی را از روی دفترم خواندم؛ در مسجدالحرام، مسجد النبی و مسجد الخیف... همه اسامی دفترم را دعا کردم. اتفاقا در ولیمه‌مان، یک از فامیل‌های دور، بعد از زیارت‌قبول گفت: منو دعا کردی؟!
- اگه خدا قبول کنه، بله به یادتون بودم.
- (با لبخند و طنز ادامه‌داد) دروغ نگو دیگه! بین این همه آدم که منو یادت نبود. حالا کلی دعا کردی دیگه...
وقتی برایش جریان دفترم را گفتم، باورش نمی‌شد. چشمانش از ذوق برق ‎زد؛ چند بار دیگر هم  پرسید: واقعاً منو به اسم دعا کردی!؟
او هم «لیطمئن قلبی» می‌خواست. حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) همه‌مان را بد عادت کرده‌اند.