232. مناره چهارم: شهرِمادر

بسم‎الله

حدود 8 صبح شیرازیم. آن روز را داخل شیراز می‎چرخیم از حافظیه، سعدی گرفته تا شاهچراغ  و بعد هم حوالی ساعت ۳، در رستورانی ناهار می‌خوریم و قبل از مغرب، به فرودگاه شیراز می‌رسیم. نماز را در سالن ترانزیت فرودگاه می‌خوانم. خنده‎دارترین  چیزی با خود نیاورده‎ایم، 

  مُهر است، حتی یکدانه هم داخل کیف‎هایمان نیست، سوغاتِ شاهچراغ‌مان،  یک بسته مُهر است که از همان مغازه‌های اطراف حرم، ابتیاع می‌کنیم.¹

تشریفات پرواز، انجام می‎شود، پرواز غیرایرانی است و به تبع آن مهمان‎داران همین‎جا و در خاک ما بدون حجاب هستند که البته نقض قوانین است، چون هنوز در خاک ما هستند. بگذریم. در اینجا بابت حتی یک بطری کوچک آب‎معدنی پول می‎گیرند... بلندگوها اعلام می‎کند که دقایقی دیگر در جده فرود می‎آییم.

2/23 بامداد، به فرودگاه جده می‎رسیم. شهر مادرمان حوا، هر وقت یادم‎باشد، حتماً فاتحه‎ای برایش می‎خوانم. چقدر دوست داشتم ما را تا سر قبرش می‎بردند. انگار میراث مادرهاست که همه چیز را فدای بچه‎هایشان می‎کنند و برای خودشان حتی یک سنگر قبر هم نمی‎ماند

صبر می‎کنیم درهای طیاره باز شود، و بعد بلند شویم. بعد از مدتی، ما هم بارهایمان را برداشته و به ستون می‎ایستیم، کمی صف جلو می‎رود،  اما متوقف می‎شود. مسافران جلو می‎گویند نیایید در باز نشده‎است. می‎نشینیم. 5 دقیقه بعد، صف تکانی می‎خورد، سریع می‎ایستم و مادر را هم بلند می‎کنم. تهویه داخل، خاموش است. هوا دیگر تبادل نمی‎شود. دانه‎های عرق روی سر و صورتمان لیز می‎خورد و پایین می‎رود.بعد از چند دقیقه، دوباره یک ردیف جلوتر می‎نشینیم. 5 دقیقه بعد، سر و صدایی به گوش می‎رسد، این بار صبر می‎کنیم اگر سرعت حرکت ستون، زیاد شد، بلند شویم.

بعد از چندین بار بشین و پاشو، نمی‎دانم کسی گفت یا خود مسافرین فهمیدند که فعلاً قرار نیست پله‎ای آورده شود، فرودگاه بسی شلوغ است.

بلاتکلیفی آدم را عذاب می دهد، یعنی همین جور توی هواپیما نشسته‎ایم. هوای دم‎کرده، نای حرف‎زدن را از همه گرفته‎است. لباس‎هایمان به تنمان چسبیده، همان آب‎های پنج‎ریالی را رایگان میان مسافرین تقسیم می‎کنند. بالاخره ساعت 3 و نیم، نزول اجلال کرده و  وارد اولین سالن می‎شویم هر کس روی یک صندلی، پهن می‌شود. از طرفی نزدیک نماز است و اگر بخوابم، وضویم باطل می‎شود، اما خواب، زورش بیشتر از تلاش من است!²

چند دقیقه مانده به اذان صبح، حوالی ساعت 5، مأموران، با صدای « یالا حاجی رُو... حاجی رُو...» ما را به سمت سالن بعدی هدایت می‎کنند، خیلی عجله دارند. شاید مثل مایی توی هواپیما منتظر رسیدن پله‎اند.

این سالن، ورودی عربستان  و گیت‎های چک کردن گذرنامه است. صدای اذان، فضای سالن را پر می‎کند. گیت‎ها بسته می‎شود و همه به نماز می‎ایستند. خواب، هم مرا برد و هم وضویم را. مادر به نماز می‎ایستد. اینجا هم سرویس بهداشتی نیست، تا آبی پیدا می‎کنم که همان گوشه وضو بگیرم، گیت‎ها باز می‎شوند و همه حرکت می‎کنند: «بلن شو سر راهی! بیا سریعتر رد شیم، برو اونطرف وضو بگیر.»

مأمورین همه با لباس‎های خاکی و کلاه‎هایی با لبه‎های قرمز، حضور دارند. عقربه‎های ساعت، نزدیک 6 است، چند بار توی صف‎ها جابجا می‎شوم تا زودتر عبور کنم. توی دلم رخت می‎شورند، چشم‎هایم به نفر ات جلوست که بروند، سریع! نمازم! خدایا نمازم روز اول، قضا شود؟

صبر می‎کنم مادر بیاید و به سرعت، به سمت وضوخانه می‎روم. وضو گرفته و همانجا گوشه فرودگاه، قامت می‎بندم. برای تعقیبات هم وقتی ندارم. وقتی می‎رسم که مادر چمدان‎ها را پیدا کرده و منتظر ایستاده‎است.

دوتا ساک چرخ دار است،  دو کیف دستی که احراممان را داخلش گذاشتیم، کلی کیسه وبار وبندیل...

چشم می‎گردانم و اثری از چرخ‎های حمل بار پیدا نیست، انگار ملخ‎های عربستان، فلز می‎خورند. می‎گویم: مامان جان شما همین جا باشین! بروم دنبال چرخ (یکی نبود بگه آخه شما که هر سال برنامه حضور حجاج رو می‎دانید، چرا به تعداد، در هر سالن چرخ‎دستی نیست.)

سالنی که هستم را خوب می‎گردم. ملخ تا اینجا آمده‎است. به سمت سالن بعدی می‎روم. هر که هم می‎پرسید کجا؟  جواب می‎دهم دنبال چرخ! سالن دوم هم نیست و نهایت جوینده بودن، یابندگی است که  چرخ‎دستی‎ها، با نظم و تربیت، در سالن بیرونی، پارک شده‎اند. آخری را می‎کشم و برمی‎گردم. موقع برگشت، دو سه نفر مامور بهم گیر می‎دهند، چرخ را که می‎بینند، ولم می‎کنند.

به مادر می‎رسم، وسایل را باز می‎زنیم، دوتا بازرسی را رد می‎کنیم تا به سالنی برسیم که ترمینال اتوبوس‎هاست، عقربه‎ کوچک، سلانه سلانه، خودش را به عدد 7 رسانده‎است. به هوای چرخ‎دستی، دو ایست را چک کردن مدارک، رد کرده‎بودم، کاش برنمی‎گشتم...

نیمچه ماشین باری می‎رسد و ساک‎ها را حواله‎اش می‎کنیم. چرخ‌ها خالی می‎ماند.  دوتا از خانمها  روی چرخ نشسته و و همسرانشان وظیفه هُل‌دادن را بر عهده می‎گیرند مصداق اتم و اکمل «الرجال قوامون علی النساء» دقیقاً همینجاست. اینجوری:

پرچم‎های سه‎رنگ، از دور برایمان دست تکان می‎دهند. در فضای باز فرودگاه جده، هر کشوری، یک مرکزیتی دارد که کاروان های آن‎کشور، در آنجا مستقر شده تا به مقصد بعدی، اعزام شوند. حالا مدینه باشد یا جحفه.

صبحانه، استراحت، خواب؛ تنها کاری که می‎شودکرد. البته یکسری نیمکت (همین نیمکت های نارنجی رنگ داخل عکس) برای نشستن تعبیه‌شده‌است، که فعلاً به تخت بیشتر شباهت دارد. دیگر کسی حواسش به زشت است و عیب است و از این چیزها نیست، بعد از 5 ساعت و نیم علافی، اینجا تنها جایی است که به قول مادربزرگ می‎توانیم چروک‎های تنمان را باز کنیم. هر کسی که زودتر اقدام کند، یک نیمکت، قسمتش می‌شود، بقیه هم نشسته چرت می‌زنند.

11/30 صبح، صدایمان می‎کنند که وقت حرکت است. دو مأمور سعودی آمده‎اند. اول گیر می‎دهند صف دوتایی، هر کس با مَحرمش بایستید.3 ول‎کن هم نیستند. آخر با ترفند اینکه هنوز مَحرمشان نیامده، بعد از اینکه همه زن و مردها را دوتایی سوار کردند، خانم‎ها هم دو به دو بایستند. قبل از سوار شدن، یک مأمور ایستاده و گذرنامه‎ها را تحویل می‎گیرد.

تقریباً همه سوار شده‎ایم که صدای اذان بلند می‎شود. قصد نمازخواندن داریم، اما اجازه پیاده‎شدن، نمی‎دهند. مأمورسعودی، همه گذرنامه‎ها را می‎گیرد و به راننده تحویل می‎دهد و راننده، همه را توی صندوق بالای سرش می‎گذارد و در آن را قفل می‎زند.  (درباره سیستم کنترل گذرنامه ها هم مفصل بعدا می گویم. سازمان به نام مکتب‌الوکلاء، عهده‌دار این امر است و مو را از ماست، بیرون می‌کشد.)

عکس نوشت: جعبه فلزی که گذرنامه ها داخل آن قرارداده شدو قفل گردید.

ساعت 12و نیم ظهر، بعد از ده‎ساعت معطلی در فرودگاه جده، با اتوبوس بدون سقف⁴، به سمت جحفه، حرکت می‎کنیم.

---

پ.ن:

1. بله، می‎دانم طبق نظر برخی علماء، استفاده نکردن از مُهر برای نماز اشکالی ندارد. اما وقتی امکانش برای خانم‎ها هست، چرا استفاده نکنیم. معمولاً سر نماز، چادر را روی صورتم می‎انداختم، موقع سجده، مُهر را گذاشته و موقع بلندشدن از سجده هم برمی‎داشتم، نه حساسیت ایجاد می‎کند و نه اصلاً کسی متوجه می‎شد. چه اینکه در عرفات، منی، هتل و کلاً هر جایی که در جمع ایرانی‎ها هستیم که دیگر نمی‎شود بدون مُهر نماز خواند.

2. معمولاً در برابر خواب، ضربه فنی می‎شوم؛ فقط یک راه دارد، ننشینم. هر چند سابقه خواب ایستاده را هم دارم، با ما باشید...

3. مفصلش را در مناره ازدواج! گفتم.

4. مردان زمانی که محرم می‎شوند، در روز و حین حرکت، نباید زیرسقف حرکت کنند. در عمره مفرده معمولاً برنامه کاروان به این صورت است که بعد از نماز و ناهار در مدینه، به سمت مسجد شجره حرکت می‎کنند؛ و تا غروب در مسجد شجره می‎مانند و بعد نماز مغرب به سمت مکه می‎روند تا مشکلی برای آقایان پیش نیاید. اما در تمتع، چون همه حجاج باید همزمان حرکت کنند، و نمی‎شود جایی معطل شد، اتوبوس‎های بدون سقف تعبیه شده که هنگام حرکت، مشکلی پیش نیاید.

البته که این امر جزو احکام شیعه است و در مناسک اهل‌سنت، نیست.